Ny Tempolin'i Jerosalema, araka ny Baiboly, dia toeram-pivavahana naorin'ny Israelita tao Jerosalema mba hampitoerana ny Fiaran'ny fanekena. Noravan'ny tafik'i Babilona izy ary natsangana indray teo ambany fitarihan'i Ezra (na Esdrasa) fitopolo taona taty aoriana ary farany naravan'ny Romana tanteraka tamin'ny taona 70 taor. J.K.
Hita ao amin'ny Bokin'ny Mpanjaka ao amin'ny Baiboly ny antsipiriany momba ny Tempoly voalohany. Nampahafantarin'Andriamanitra mialoha ny mpanjaka Davida fa ny taranany no hanamboatra io tempoly io, araka ny Boky faharoan'i Samoela (2Sam. 7), ary vita izany tamin'ny andro nanjakan'i Solomona izay nanatanteraka ny fanorenana araka ny toromarika nomen'Andriamanitra. I Hirama, mpanjakan'i Tiro no nanome ny hazo sedera sy kipresy sy ny volamena ary ny olona ilaina amin'ny fanamboarana ny tempoly.
Nasolo an'ilay Tabernakely namboarina tany an-tany efitr'i Sinay ny Tempoly, araka ny Bokin'ny Deoteronomia (Deo. 12.2-27). Ny firafitr'io tabernakely io dia natoron'Andriamanitra an'i Mosesy ary natokana hanaovana fanompoam-pivavahana tany an-tany efitra izany, indrindra nandritra ny 40 taona nivezivezen'ny Zanak'i Israely taorian'ny fivoahan'izy ireo avy any Egipta.
Ny Tempoly Voalohany izay atao hoe Tempolin'i Solomona (hebreo: מקדש שלמה / Mikdash Shlomo) dia namboarin'ny mpanjaka Solomona, araka ny Baiboly, tamin'ny taonjato faha-10 tal. J.K. (taona 957 tal. J.K.).
Talohan'ny nahafatesany dia nanangona fitaovana teo an-tampon'ny Tendrombohitra Moria ao Jerosalema hanamboarana ny Tempoly ny mpanjaka Davida teo amin'ny tany novidiny tamin'ilay Jebosita atao hoe Aravna (2Sam. 24.21) izay nanaovany sorona. Nandefa hazo sy mpandrafitra sy mpiasa trano tany amin'i Solomona ny mpanjakan'i Tiro atao hoe Hirama I. (1Mpanj. 6-8; 2Tantara 3-5). Noravan'i Nebokadnezara II i Jerosalema sy ny Tempoly tamin'ny taona 586 tal. J.K. (425 tal. J.K. hoy ny loharano jiosy) ary nentiny ho babo any Babilona ny ampahany amin'ny mponina tao.
Araka ny Bokin'i Ezra (na Bokin'i Esdrasa) dia ny mpanjaka Kiriosy Lehibe no nanome alalana ny fanamboarana ny Tempoly faharoa (hebreo: בֵּית־הַמִּקְדָּשׁ הַשֵּׁנִי / Beit HaMikdash HaSheni)) izay nanaomboka tamin'ny taona 538 tal. J.K. iray taona taorian'ny faharavan'ny Fanjakana babiloniana. Ny Tempoly Faharoa dia namboarina tamin'ny taona 536 tal. J.K., taona niverenan'ny Jiosy (Jodeana) avy any Babilona nahababoan'izy ireo. Naorina teo amin'ny toerana nisy ny Tempoly voalohany ny Tempoly faharoa. Vita tamin'ny taona 515 tal. J.K. ilay tempoly tamin'ny nanjakan'i Dariosa Lehibe sy teo ambany fitarihan'i Zorobabela, mpanapaka (governora) tamin'izany fotoana izany. Natokana io tempoly io afaka roappolo taona (taona 516 tal. J.K.) taorian'ny fanombohan'ny asa. Naitatr'i Heroda I ilay tempoly tamin'ny taona 19 taor. J.K. ka nomena ny anarana hoe "Tempolin'i Heroda".
Nandritra ny fotoana lava talohan'ny nadrodanana ny Tempolin'i Jerosalema dia ao no ivo ara-kolontsaina sy ara-panahin'ny jodaisma ka anatanterahana ny sorona (hebreo: קרבן / korban (tokana) na קרבנות / korbanot (maro)). Tamin'ny taona 70 taor. J.K. dia narodan'ny Romana faha Titosy tamin'ny fiafaran'ny ady nifanaovan'ny Jiosy sy ny Romana ny Tempoly faharoan'i Jerosalema. Tsy misy sisam-paharavana afa-tsy ny rindrim-panohanana ny kianjan'ny tempoly izay namboarin'i Heroda sy ny sisan'ny andohalambo fidirana ao amin'ny kianjan'ny tempoly.
Mbola tsy misy ny Tempoly fahatelo hatramin'izao.
Ny firafitry ny Tempolin'i Solomona sy ny fitaovana sarobidy nampiasaina dia voatantara ao amin'ny Boky voalohan'ny Mpanjaka (1Mpanj. 6.1-22). Naverina indray izany firafitra izany tamin'ny nanamboarana ny Tempoly faharoa. Ny Tempoly dia manana firafitra mitodika amin-teboka eo afovoany, ahitana:
Ny Tempoly faharoa dia mizara telo lehibe: ny kianjaben'ny tempoly sy ny kianja kelin'ny tempoly ary ny trano tempoly. Raha jerena amin'ny antsipiriany kokoa dia izao no fizaràna hita ao:
Ny ao anatin'ny tranon'ny Tempoly faharoa dia mbola misy ireto fizarana telo ireto:
Ahitana vavahady telo ambin'ny folo ny fidirana ao amin'ny faritry ny Tempoly ka ireto izy ireo:
Voaresaka ao amin'ny Testamenta Vaovao ny Tempoly: ao amin'ny Evanjelin'i Matio, ao amin'ny Evanjelin'i Marka, ao amin'ny Evanjelin'i Lioka ary ao amin'ny Evanjelin'i Joany.
Nentina tao an-tempoly i Jesoa zazakely amin'ny maha voalohan-teraka azy (Lio. 2.22-40), tonga tany izy nanao fivahiniana masina niaraka tamin'i Maria reniny sy i Josefa (Lio. 2. 41-52), nandroaka ireo mpanakalo vola sy mpivarotra tao an-tempoly izy taty aoriana (Joa. 2.1-22), nitomany mialoha ny haharavan'ny tempoly koa izy (Lio. 19.41-44). Voaresaka ny amin'ny tempoly tamin'ny nitsarana an'i Jesoa (Mar. 14.58). Tamin'ny fijaliany, araka ireo Evanjely, dia triatra ny efitra lamba tao an-tempoly tamin'ny fotoana nahafatesan'i Jesoa (Mar. 15.38). Taorian'ny nitsanganan'i Jesoa tamin'ny maty dia nanohy nandeha tao amin'ny tempoly ny apostoly (Lio. 24.53). Nitsidika ny sisam-paharavan'ny tempoly koa ny Kristiana tao Jerosalema taorian'ny nandrodanana azy.
Ny faharavan'ny Tempoly faharoan'i Jerosalema sy ny tsy fisian'ny fanaovana sorona sy asam-pisoronana intsony vokatr'izany dia dingana iankinan-javatra lehibe teo amin'ny fivoaran'ny jodaisma ho amin'ny endrika ahalalana azy amin'izao fotoana izao, izay ahitana ny fanompoam-pivavahana atrehin'ny besinimaro tsy anaovana sorona nefa aorina amin'ny Boky (fanompoam-pivavahana araka ny fanao amin'ny sinagoga) ankoatry ny fanompoam-pivavahana isam-pianakaviana.
Ny Rindrin'ny fitomaniana na Rindrina andrefana (hebreo: הכותל המערבי / HaKotel HaMa'aravi) izay atao fotsiny hoe Rindrina (hebreo: הכותל / HaKotel) na Kotel dia toeram-pivavahana sy fanaovana fivahiniana masina hatramin'ny nandravana ny Tempoly faharoa, ka nanjary toy ny sinagoga malalaka tsy mitafo nanomboka tamin'ny taona 1967, izay ahitana faritra atokana ho an'ny lehilahy sy faritra ho an'ny vehivavy.
Ny ankabeazan'ny Jiosy dia tsy manitsaka ao amin'ny Kianjan'ny Moske, izay nisy ny Tempoly, mba tsy hanitsaka ny toerana nisy ny "Masina indrindra". Ny tendrombohitra niorenan'ny Tempoly dia heverin'ny Jiosy ho toera-masina voalohany ao amin'ny jodaisma.